Trong bối cảnh các can thiệp giảm hại và điều trị nghiện ngày càng được mở rộng, nhu cầu chăm sóc sức khỏe tâm thần cho người sử dụng chất và các nhóm cộng đồng dễ bị tổn thương ngày càng trở nên quan trọng. Không ít người gặp khó khăn về tâm lý, căng thẳng kéo dài, trầm cảm hoặc rối loạn lo âu nhưng chưa được phát hiện và hỗ trợ kịp thời, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng duy trì điều trị và chất lượng cuộc sống.

Dự án DREAMH do Chương trình Giảm hại và Điều trị Nghiện của SCDI được triển khai xuất phát từ thực tiễn đó, với trọng tâm là lồng ghép chăm sóc sức khỏe tâm thần vào các hoạt động giảm hại và chăm sóc toàn diện tại cộng đồng.
Dự án DREAMH được triển khai trong giai đoạn 2024–2027 tại 6 tỉnh, thành phố gồm Hà Nội, Hải Phòng, Hưng Yên, Ninh Bình, Nghệ An và TP. Hồ Chí Minh. Các hoạt động của dự án được thực hiện thông qua mạng lưới các tổ chức dựa vào cộng đồng (CBOs) và đội ngũ tiếp cận viên cộng đồng – những người trực tiếp làm việc, đồng hành cùng người sử dụng chất và các nhóm cộng đồng đích tại địa bàn.

Một trong những hoạt động trọng tâm hiện nay của DREAMH là đánh giá đầu vào (baseline assessment) đối với khách hàng của Chương trình Giảm hại và Điều trị nghiện tại một số tỉnh, trước mắt là Hà Nội và Ninh Bình. Hoạt động này nhằm xác định các vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến, mức độ hiểu biết của khách hàng về chăm sóc tâm thần, cũng như khả năng tiếp cận dịch vụ hiện có. Việc đánh giá được thực hiện trực tiếp tại các văn phòng CBOs, với sự phối hợp giữa tiếp cận viên cộng đồng và bác sĩ chuyên khoa tâm thần. Cách làm này giúp người tham gia cảm thấy an toàn, giảm e ngại, đồng thời tăng tính chính xác trong việc ghi nhận tình trạng tâm lý của khách hàng.

Ảnh: Đánh giá đầu vào với bộ công cụ Quick Screening Tool (QST)

Điểm mới nổi bật của DREAMH so với các giai đoạn trước là việc phát triển và áp dụng bộ công cụ sàng lọc nhanh QST trong các hoạt động tiếp cận cộng đồng. Bộ công cụ này được thiết kế đơn giản, dễ sử dụng, phù hợp để tiếp cận viên cộng đồng có thể triển khai ngay trong quá trình làm việc thường ngày.
QST không chỉ áp dụng cho người sử dụng chất mà còn mở rộng sang các nhóm đối tượng khác, bao gồm người không sử dụng chất nhưng đang gặp áp lực tâm lý. Công cụ này được sử dụng song song với bộ câu hỏi MINI và đánh giá lâm sàng của bác sĩ tâm thần, giúp phát hiện sớm các dấu hiệu rối loạn tâm thần để kịp thời tư vấn và chuyển gửi. Việc tích hợp QST vào hệ thống thu thập dữ liệu điện tử giúp chuẩn hóa quy trình, hỗ trợ theo dõi tiến trình can thiệp và đánh giá hiệu quả của dự án theo thời gian.
Không dừng lại ở đánh giá và sàng lọc, DREAMH tiếp tục triển khai các can thiệp hỗ trợ sức khỏe tâm thần phù hợp với từng nhóm khách hàng, bao gồm tư vấn tâm lý cơ bản, kết nối với dịch vụ chuyên khoa tâm thần khi cần thiết, và lồng ghép hỗ trợ tâm lý trong các hoạt động giảm hại đang có.

Ảnh: Chuyển gửi khách hàng tới khám sức khỏe tâm thần tại cơ sở y tế·

Thông qua việc kết nối chặt chẽ giữa tiếp cận viên cộng đồng, cán bộ dự án và cơ sở y tế chuyên môn, DREAMH từng bước hình thành chuỗi chăm sóc liên tục, hạn chế tình trạng người có vấn đề tâm lý bị bỏ sót hoặc đứt gãy hỗ trợ.
DREAMH là hướng tiếp cận cố lõi trong giảm hại: coi sức khỏe tâm thần của SCD trong chăm sóc toàn diện. Việc trao thêm công cụ, kiến thức và vai trò cho đội ngũ cộng đồng không chỉ giúp mở rộng khả năng tiếp cận dịch vụ, mà còn góp phần giảm kỳ thị, tăng sự tin tưởng của khách hàng đối với hệ thống chăm sóc sức khỏe. Trong thời gian tới, SCDI sẽ tiếp tục triển khai và hoàn thiện các can thiệp của DREAMH dựa trên kết quả đánh giá thực tiễn tại địa bàn, đồng thời chia sẻ bài học kinh nghiệm nhằm đóng góp cho việc phát triển các mô hình chăm sóc sức khỏe tâm thần dựa vào cộng đồng, phù hợp với bối cảnh tại Việt Nam.